باب: ما
يستحب من
الكيل.
52. (SATIM AKDİNDE SATILAN MALI) ÖLÇMEDE MUSTEHAP OLAN DAVRANIŞ
حدثنا
إبراهيم بن
موسى: حدثنا
الوليد، عن
ثور، عن خالد
بن معدان، عن
المقدام بن
معد يكرب رضي
الله عنه،
عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال:
(كيلوا طعامكم
يبارك لكم).
[-2128-] Mikdam İbn Ma'dikerib r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den
şunu rivayet etmiştir: "Yiyeceğinizi tartın ki sizin için bereketli
kılınsın."
AÇIKLAMA: İbn Battal şöyle demiştir: Kişinin kendi
ailesi için nafaka olarak verdiği yiyecek maddesinin ölçülmesi de mendubtur.
Hadisin anlamı şu şekildedir: "Nafakanızı belirli bir ölçekle verin ki
belirlediğiniz süreye kadar sizi ulaştırsın. Ayrıca Nebi s.a.v.'in duasının bereketiyle
Medine'lilerin müddü bereketli kılınmıştır." İbnü'l-Cevzi der ki: Bu bereket, ölçme
sırasında besmele çekilmesi sebebiyle olmalıdır.
Mühelleb de şöyle demiştir: Bu hadis ile Hz. Aişe'nin şu sözü
arasında bir çelişki yoktur: "Benim yanımda bir miktar arpa vardı, ben
ondan yiyordum. Uzun süre böylece devam ettikten sonra birgün bu arpayı ölçtüm,
kısa sürede arpa bitti." Hz. Aişe'nin hadisinin anlamı şudur: O, azığını
ölçmeksizin bu arpadan alıyordu. Nebi s.a.v.'in bereketi sebebiyle de bu bereketli
oluyordu. Hz. Aişe bunu ölçünce, ne vakte kadar kendisine yeteceğini öğrenmiş
oldu. Bu yorum, bereket denilince ilk akla gelen şeyi esas almamaktadır. İbn
Hibban'ın rivayetine göre Hz. Aişe'nin hadisinde şöyle denilmektedir: "Biz
bu arpadan yiyip duruyorduk. Ne zaman ki cariye bunu ölçtü çok geçmeden arpa
tükendi. Ölçmeseydi, daha çok yeteceğini umuyordum."
Muhibbu't-Taberi şöyle demiştir: Hz. Aişe, adete uyarak ve
bereketi talep etmekten gafil olarak arpanın ölçülmesini emredince, adeten
geçerli olan duruma maruz kalmıştır.
Bana (İbn Hacer) öyle geliyor ki Mikdam'ın hadisi "satın
alınan yiyecek maddesi" şeklinde yorumlanır. Bunda, Şari'nin emrine uyma
sebebiyle bereket, ölçme ile gerçekleşir. Ölçülerek emre uyma yapılmazsa
isyan'ın uğursuzluğu sebebiyle bereket ondan sökülüp alınır. Hz. Aişe'nin
hadisi ise, onun arpayı denemek için ölçmesine yorulur. Bunun sonucunda arpası
eksiImiştir. Bu yorum şuna da benzemektedir: Nebi s.a.v. Ebu Rafi'e şöyle
buyurdu: "Kolu (budu) bana uzat!". Ebu Rafi' "koyunun iki budundan
başkası var mı?" diye sordu. Bunun üzerine Nebi s.a.v. şöyle buyurdu:
"Bunu demeseydin, senden istediğim sürece bana verebilecektin."
Özetle söylemek gerekirse bereket tek başına ölçümle gerçekleşmez.
Buna bir başka şeyin de eklenmesi gerekir ki bu da, ölçüm konusunda konulmuş
bulunan emre itaat etmektir. Ölçülebilen bir malı ölçmek tek başına bereketi
gidermez. Buna; emre aykırı davranma veya deneme gibi bir şey eklenirse
bereketi giderir.